Dosya ve Dizin Yapısı

Dosya ve Dizin Yapısı

UNIX altında bazı karakterlerin özel anlamları vardır. Dizin ve dosya isimlerinin başında nokta olması durumunda bu dosyalar gizli dosya haline gelir ve parametresiz yazılan ls komutuyla görünmez.

Dosya ve dizin isimleri 255 karakteri aşamazlar.

Sisteme girince önceden tanımlanmış bir dizin altında bulunursunuz. Bu dizin normal kullanıcılar için genellikle /home/ ve ardından gelen kullanıcı dizini ismidir. Bulunduğunuz dizinin ismini görmek için pwd (print working directory) yazın. Temel dosya ve dizin kavramları hakkında ayrıntılı bilgi alabilmek için MS-DOS veya, en iyisi bir UNIX kitabı edinin.
Kod:

Kod:

$ pwd
/home/UnreaL
$

UNIX komut yapısı DOS'a çok benzer. Dizin değiştirmek için cd, dizin yaratmak için mkdir komutlarını sistemde sıkça kullanılır.


Kod:

Kod:

$ cd /
$ pwd
/

Hiyerarşik bir sıraya sahip olan UNIX'te en üstte / dizini (kök dizin) yeralır. Sistemdeki tüm diğer dosya ve dizinler bunun altında toplanırlar.


Kod:

Kod:

~

işareti, kullanıcının ev dizinini gösterir. Ev dizinine geçin ve mkdir komutu ile benim isimli bir dizin yaratın. Dizini patikasını, bir başka deyişle kök dizininden itibaren ismini vererek de yaratabilirsiniz.

Kod:

Kod:

$ cd ~
$ pwd
/home/gorkem
$ mkdir /home/UnreaL/benim

Dosya Listesi ve İçeriklerinin Görüntülenmesi

Dosya ve dizinleri görebilmek için ls komutu kullanılır. Parametresiz yazarak bulunduğunuz dizin hakkında bilgi alın. Linux altında değişik uzantılı dosyalar okunabilirliği artırmak amacıyla farklı renkte görülecektir. /etc/DIR_COLORS dosyası, dosya renklerini ayarlar. Bu dosyayı değiştirerek belirli dosyalar için istenilen renkleri göstermesini sağlayabilirsiniz.


Kod:

Kod:

linux:~$ ls
README  article.txt    mail      typescript
adres  linux          perl

ls komutu -a parametresiyle birlikte kullanılırsa normalde görükmeyen ve nokta karakteriyle başlayan dosya ve dizinler de görükür.


Kod:

Kod:

linux:~$ ls -a
.              .bashrc        .term          article.txt    typescript
..              .kermrc        .xinitrc                linux
.Xdefaults      .less          README  mail
.bash_history  .lessrc        adres          perl
-l

parametresi de dosyalar hakkında tüm bilgiyi verir. Bunlar, dosyanın sahibi, ne zaman yaratıldığı, sahibi ve grubu gibi bilgilerdir. Dosya izinleri hakkında daha geniş bilgi bir sonraki bölümde verilmiştir.


Kod:

Kod:

linux:~$ ls -al
total 91
drwxr-xr-x  6 UnreaL  users        1024 Feb 13 12:56 .
drwxr-xr-x  4 root    root        1024 Jan  7  1980 ..
-rw-r--r--  1 UnreaL  users        390 Feb 13 12:56 .Xdefaults
-rw-r--r--  1 UnreaL  ftpadm        230 Feb 13 12:57 .bash_history
-rw-r--r--  1 UnreaL  users          1 Feb 13 12:57 .bashrc
-rw-r--r--  1 UnreaL  users        163 Nov 24  1993 .kermrc
-rw-r--r--  1 UnreaL  users          34 Nov 24  1993 .less
-rw-r--r--  1 UnreaL  users        114 Nov 24  1993 .lessrc
drwxr-xr-x  2 UnreaL  users        1024 Jan  7  1980 .term
-rw-r--r--  1 UnreaL  users          87 Feb 13 12:56 .xinitrc
-rw-r--r--  1 UnreaL  users      26264 Feb 13 12:53 README
-rw-r--r--  1 UnreaL  users        2795 Feb 13 12:55 adres
-rw-r--r--  1 UnreaL  users      47970 Feb 13 12:53 article.txt
drwxr-xr-x  2 UnreaL  users        1024 Feb 13 12:54 linux
drwxr-xr-x  2 UnreaL  users        1024 Feb 13 12:54 mail
drwxr-xr-x  2 UnreaL  users        1024 Feb 13 12:54 perl
-rw-r--r--  1 UnreaL  users          0 Feb 13 12:57 typescript

Yukarıda her iki parametrenin de birleştirilerek birlikte kullanımı yeralmaktadır. Dosyaların içeriklerini görmek için kullanılan birkaç komuttan en pratiği less'tir. Ok tuşları ile dosya içinde hareket edebilir ve q karakteri ile dosyadan çıkarsınız. Dosyanın içeriği birden fazla sayfadan ibaretse dosya sayfalar halinde ekrana gelir. Tüm dosyayı ekrana basmak için cat kullanın.


Kod:

Kod:

$ cat README

Bir dosyanın başından veya sonundan itibaren belirli miktarda satırı ekrana getirmek de mümkündür. Bunun için head ve tail komutları kullanıcının hizmetine sunulmuştur.


Kod:

Kod:

linux:~$ head -6 README  => dosyanin ilk 6 satirini ekrana basar
This is the README file for the 28 August 1994 public release of the
Info-ZIP group's portable UnZip zipfile-extraction program (and related
utilities).

unzip512.zip    portable UnZip, version 5.12, source code distribution
unzip512.tar.Z  same as above, but compress'd tar format

linux:~$ tail -3 README (dosyanin son 3 satirini ekrana getirir)

-- Greg Roelofs (Cave Newt), UnZip maintainer/container/explainer and
developer guy, with inspiration from David Kirschbaum
Dosyaların Kopyalanması

Dosyaları kopyalamak için cp ve bir yerden başka bir dizine almak için mv komutu kullanılır. mv komutu, aynı zamanda dosya isimlerini değiştirmek üzere de işletilebilir.


Kod:

Kod:

linux:~$ cp article.txt /tmp

article.txt isimli dosyayı /tmp dizinine kopyalar.


Kod:

Kod:

linux:~$ mv article.txt /tmp/article

article.txt isimli dosyayı /tmp dizini altina ismini article olarak degistirerek koyar.

Kopyalama işlemi sadece dosyalar üzerinde değil, dizinler üzerinde de yapılabilir. Farklı dosya sistemleri üzerinde olmamak kaydıyla bir dizin ve altındaki herşeyi, başka bir dizine kopyalayabilir veya hareket ettirebilirsiniz. Kopyalarken bu işlem için -R parametresi kullanılır, mv komutu için -r parametresine gerek yoktur.


Kod:

Kod:

$ cp -R /home/UnreaL/temp /tmp

/home/gorkem/temp dizinini ve içindeki her dosyayı /tmp altına kopyalar.


Kod:

Kod:

$ mv article.txt ~/benim

article.txt isimli dosyayı çalışma dizini altındaki benim dizinine kopyalar.

Dosyaların Silinmesi

Bir daha kullanılmayacak olan dosyalar, rm komutuyla silinebilir. Dosyaları silerken iki kere düşünün, zira Linux altında silinen bir dosyanın geri dönüşü olmaz. Eğer bu tür hataları çok yapıyorsanız rm komutunu -i parametresi ile birlikte kullanın, bu sayede Linux, dosyayı silmeden önce kullanıcının da onayını alır.


Kod:

Kod:

linux:~$ rm -i README
rm: remove `README'? y  (sileyim mi ?)
linux:~$

Eğer dosya ismi - karakteri ile başlıyor ise, rm komutunu kullandığınız zaman dosya ismi bir parametre olarak algılanacak ve hata verecektir. Bunun için dosya isminden önce -- karakterlerini yerleştirin.


Kod:

Kod:

linux:~$ rm -- -dosya

Bir dizin, boş iken rmdir komutu ile silinebilir, eğer boş değilse bu komut işe yaramaz. Onun yerine rm komutunu -r parametresiyle kullanın.


Kod:

Kod:

linux:~$ rm mail
rm: mail: is a directory
linux:~$ rm -rf linux/          (linux dizinini icindekilerle birlikte silinir)

-f parametresi ile kullanıcının onayını almadan tüm dosyaları tek adımda silmek mümkündür. Bulunduğunuz dizindeki tüm dosyaları silmek için * karakterini kullanın.


Kod:

Kod:

$ rm *